Van de continenten is Afrika en dan vooral Sub-Sahara Afrika wellicht het zwaarst getroffen door de HIV/AIDS pandemie. Net als de pest in de veertiende eeuw in Europa, waarbij één derde van de Europeanen stierf, heeft deze nieuwe plaag een enorme impact op de samenleving. Juist de economisch meest productieve en voor het familieleven hier meest essentiële groep tussen de 20 en 40 jaar is het meest geïnfecteerd. In sommige gebieden is er zelfs sprake van een percentage van meer dan 50%. Hoe komt dat en waarom wordt er zo laat, zo weinig aan gedaan? Ik hoor, lees en praat er veel over nu ik hier in Kenya ben en kom er achter dat het een ingewikkeld probleem is.
Allereerst is er het probleem van de armoede. Veel mensen hebben geen geld voor voorbehoedsmiddelen of medicijnen. Zelfs niet wanneer die heel goedkoop worden aangeboden. Condooms zijn gelukkig sinds kort gratis. Maar HIV remmers (cocktails als AZT)waren hier tot voor kort onbetaalbaar. Maar armoede is ook in een aantal andere opzichten een oorzaak van AIDS. Door de slechte voeding en hygiënische omstandigheden waarin veel mensen leven is hun gezondheid en daarmee weerstand sowieso al slecht. Daardoor zijn ze kwetsbaar voor infecties als HIV en wanneer ze eenmaal zijn geïnfecteerd worden ze sneller ziek en hebben minder kans op overleven, ook wanneer medicijnen worden toegediend.
Armoede is ook de reden waarom veel meisjes, vrouwen en soms ook jongens zich hier prostitueren. Honger en wanhoop maakt de weg naar korte termijn oplossingen als prostitutie makkelijker. Klanten willen vaak onbeschermd vrijen en hebben daar geld voor over, en dus.......
Seks is voor veel mensen hier een van de weinige uitlaatkleppen die ze hebben. Mannen en vrouwen zijn overal en dus hoef je geen geld te hebben of veel moeite te doen om seks te hebben. Ondanks het feit dat veel mensen hier heel religieus zijn en er ogenschijnlijk een vrij preutse mentaliteit heerst, is de algemene houding tegenover seksualiteit in de ogen van veel westerlingen nogal vrij.
De positie van vrouwen en meisjes is over het algemeen slecht in Kenya. Ze worden niet voor vol aangezien en in een aantal stammenculturen zijn ze volledig overgeleverd aan de wil van de echtgenoot, vader en/of broers. Gedwongen huwelijken, gedwongen seks, verkrachting en mishandeling zijn een groot probleem. Het maakt vrouwen kwetsbaar. ‘Nee’ zeggen tegen onbeschermde seks is vaak onmogelijk voor ze.
En dan is er natuurlijk de traditie. Of liever tradities. De 42 stammen die Kenya rijk is hebben ieder zo hun eigen tradities. Zo kennen een aantal stammen de rituele besnijdenis van zowel jongens als meisjes (Masai, Kikuyu, Somali, Kalinjin). Vooral de besnijdenis van meisjes maakt ze kwetsbaar voor infectie. Niet alleen omdat het vaak onder zeer onhygiënische omstandigheden gebeurd maar ook omdat direct na de besnijdenis vaak een gearrangeerd huwelijk volgt, vaak met een veel oudere(=rijke) man en dat huwelijk ‘geconsumeerd’ dient te worden. Daarnaast is er de traditie van polygamie en overerving van vrouwen. Met name de Luo, een landbouwers en vissers volk in het westen van het land zijn mede daardoor zwaar getroffen door de HIV epidemie. Wanneer een man sterft, door AIDS, erven zijn broers de (besmette) vrouwen. Hierdoor weet het virus zich in korte tijd te verspreiden onder een grote groep mensen. Hele families zijn daardoor al min of meer uitgestorven.
Eerst werd AIDS gezien als een westers importproduct. Toen als iets voor prostituees, junkies en homo’s. Het taboe was ondertussen al zo groot geworden dat, toen eenmaal doordrong dat het HIV virus zich in Afrika vooral via reguliere hetero seks verspreidde, voorlichters en overheid de grootste moeite hadden om een goede campagne op te zetten. De verschillende conservatieve kerken in Oost Afrika hielpen natuurlijk ook niet erg mee om het gebruik van condooms te stimuleren en ook nu nog wordt onthouding (chill!) als de beste bescherming gepropageerd.
De ontwikkelingen op medisch gebied zijn gelukkig hoopgevend. Goedkopere, effectievere medicijnen komen beschikbaar. Steeds meer wordt duidelijk hoe het virus zich verspreidt en hoe dat te voorkomen. Ook worden zaken als het gebruik van geitenmelk, om de algemene weerstand van HIV geïnfecteerde te vergroten, gepropageerd. Maar voor veel, heel veel Afrikanen is het al te laat. Zij zijn niet meer of zullen ons binnenkort verlaten. Waarmee dit land, dit werelddeel wordt opgezadeld met een nieuw probleem; wat te doen met al die wezen en oude van dagen die het zonder ouders en verzorgende kinderen moeten stellen. Ten zuiden van Mombasa staan een groot aantal, vaak met westers geld gebouwde weeshuizen. Ouderen moeten nu vaak hun kostje bij elkaar scharrelen door wat klusjes te doen of te bedelen.
Het zal nog wel een aantal generaties duren voordat de negatieve effecten van deze epidemie voorbij zijn. Europa kende zijn renaissance na de pest. Misschien beleeft Afrika zijn renaissance in de 21ste eeuw.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten